Bhaugolik Mahiti Pranali (GIS)

Dr. Parmeshwar Paul, Dr. Balaji Avhad

आधुनिक तंत्रज्ञानामुळे दैनंदिन जीवनात गतिशीलता वाढत जात आहे. शिवाय वाहतूक, संदेशवहन उपलब्धतेमुळे जग जवळ आले आहे. त्यात वाढत जाणारी लोकसंख्या व त्या तुलनेत पृथ्वीवरील मर्यादित संसाधने अशा स्थितीत भौगोलिक घटकांना अनन्यसाधारण महत्त्व प्राप्त झाले आहे. भूपृष्ठावरील इंचइंचाची नेमकी माहिती मिळवणे ही काळाची गरज आहे. शाश्वत विकासासाठी अचूक व अद्ययावत माहिती संकलन करून, त्याचे पृथक्करण करून दैनंदिन जीवनात उपयोजन करण्यासाठी ही सक्षम प्रणाली आहे. त्यामुळे जीआयएस आधुनिक काळात नियोजनात वापरले जाणारे अतिमहत्त्वाचे तंत्र बनले आहे. शिवाय दैनंदिन जीवनात लोकांना जीआयएस प्रणालीमार्फत सहज माहिती उपलब्ध होत आहे. शासकीय व अशासकीय संस्था वापरकर्त्याला माहिती सहज उपलब्ध करून देण्यासाठी ही प्रणाली वापरत आहेत. जीआयएसचा वापर शेती, पर्यावरण, वन, जल, भूमी, हवामान, पर्यटन, शिक्षण, गुन्हेगारी, संशोधन, उद्योगधंदे, सुरक्षा, वाहतूक, संदेशवहन इत्यादी अनेक क्षेत्रात केला जात आहे. शिवाय भूगोल, भूगर्भशास्त्र, हवामानशास्त्र, सागरशास्त्र, पर्यावरणशास्त्र, भौतिकशास्त्र, वनस्पतीशास्त्र, प्राणिशास्त्र, रसायनशास्त्र व सामाजिकशास्त्रात जीआयएसच्या उपयुक्ततेमुळे अभ्यास केला जात आहे. जीआयएस हे १९६१ नंतर विकसित झालेले तंत्रज्ञान आहे आणि गतिशील असल्यामुळे त्यात सातत्याने बदल होत आहेत. सध्या या तंत्रज्ञानातील उपयुक्ततेमुळे विद्यार्थ्यांनादेखील करिअरच्या अनेक संधी या क्षेत्राकडे खुणावत आहेत. महाराष्ट्रात ग्रामीण भागातील विद्यार्थ्यांना हा विषय सोपा जावा, विद्यार्थ्यांना या क्षेत्राची ओळख व्हावी. हा या पुस्तकाचा मुख्य हेतू आहे.

MPSC, UPSC Optional Book

Bhaugolik Mahiti Pranali (GIS)

Dr. Shrikant Karlekar

जीआयएस (GIS) या पुस्तकाची ही सुधारित तिसरी आवृत्ती आहे. डायमंड पब्लिकेशन्सने प्रकाशित केलेल्या या आवृत्तीत वाचकांच्या आग्रहानुसार अंकीय सांख्यिकी (Digital Data) व अंकीय प्रतिमेचा (Digital Image) अभ्यास नव्याने समाविष्ट करण्यात आला आहे.जीआयएस हे तंत्रज्ञान संगणकयुगातले व संगणकावरच आधारित असेतंत्र आहे. त्याची स्वतःची अशी एक भाषा आहे, ती भाषा व अभिक्षेत्रीय(Spatial) सांख्यिकीच्या पृथक्करणासाठी वापरले जाणारे तंत्र, शास्त्रीयदृष्टिकोनातून साध्या, सोप्या भाषेत उलगडून दाखविणे हाच या पुस्तकाचाप्रमुख उद्देश आहे.जीआयएस तंत्रज्ञानाची वाढती गरज व त्याचा वाढता वापर यांसाठी हे तंत्र नेमकेपणाने कळणे महत्त्वाचे. त्या दृष्टीने या पुस्तकाचा खूप चांगला उपयोग होत असल्याचे जाणकारांचेही मत आहे.

MPSC, UPSC Optional Book